Talasima lepog plavog Dunava - kroz četiri prestonice na slovo B (II deo)

Jednom davno, na časovima geografije, da bismo lakše zapamtili lekcije o srednjoj Evropi, učili smo da Dunav prolazi kroz tri prestonice na slovo B – Beč, Budimpeštu i Beograd, a kasnije se, nakon razdvajanja Češke i Slovačke, pojavila i četvrta - Bratislava. I ne zna se koja je lepša od koje. Kao da su se u istoriji i narodi nadmetali ko će stvoriti lepši grad iznad velike modre reke.

izvor: Fejsbuk, My Danube travel

Ali do ovih metropola Dunav mora polako da doteče. On, ostavivši stešnjenu obalu kod Pasaua, napušta Nemačku i ulazi u austrijsku pokrajinu Gornja Austrija kao najvažnija reka ove zemlje jer u njegovoj dolini živi najveći broj stanovnika. Kroz nju dubi granitne stene uz ivice Alpa, a čim pređe granicu, na pola puta između Pasaua i Linca, u svom gornjem toku nalazi na čuvenu okuku Šlogen. Naziv je dobila po tome što se južna obala Dunava nalazi u istoimenom okrugu. U ovom veličanstvenom zavijutku reka silovito drobi podvodne stene pa Dunav naglo, za 180 stepeni, skreće u oštru okuku. Zahvaljujući ovoj igri prirode, gornja dunavska dolina se smatra najlepšom deonicom njegovog toka, iako je ispresecana branama. Nekada je bila najopasnije mesto za plovidbu, ali danas su snažne struje ukroćene hidroelektranom Ašah, koja, tek jedna od ukupno 11 austrijskih, proizvodi električnu energiju.

izvor: Fejsbuk, My Danube travel

Čim se iskobelja iz tesnih obala, Dunav izlazi na plodnu ravnicu Eferding, gde mu prostranstvo puca na sve strane. I sve tako do Linca, sedišta Gornje Austrije, koji ponosno stoji na bregu iznad Dunava podno prostrane kotline i njegovog ušća sa rekom Traun, koja sa hučnim gorskim bujicama stiže sa Severnih krečnjačkih Alpa u Štajerskoj.

izvor: wikipedia.org

U starom očuvanom gradskom jezgru nalazi se najstarija crkva građena u doba Karolinga. Ipak, obala uz Dunav je najlepša. Na njoj se nalazi park koji krase koncertna dvorana Bruknerhauz i umetnički muzej Lentos, gde se održavaju festivali kulture.

izvor: arcotelhotel.com

Potom Dunav nastavlja kroz dolinu Mahland, koju je reka stvorila između granitnih padina Bohemijskog planinskog masiva.

izvor: Fejsbuk, My Danube travel

Ulaskom u Ens i ušćem sa istoimenom rekom Dunav prelazi u Donju Austriju. Ovaj grad nastao je još u doba starog Rima i smatra se najstarijim u Austriji.

photo Robert Harding

Na svom toku Dunav zatim nailazi na stari grad Grajn, čuven po zamku Grajnburg, podignutom u 15. veku, koji je i dan-danas dom plemićke porodice Saks-Koburg i Gota. 

izvor: meinbezirk.at

Na ovom mestu je i najniža tačka Austrije koja iznosi 20 metara nadmorske visine. 

izvor: wikipedia.org

Nakon tamnih šuma Dunav ulazi u čuvenu dolinu Vahau, jednu od najvažnijih oblasti Podunavlja, prepunu pobrđa ispresecanih vinogradima i voćnjacima kajsija, zaštićenu Uneskom. 

izvor: Fejsbuk, My Danube travel

Ovaj živopisni kraj uz Dunav koji se proteže između gradova Melk i Krems, naseljen je još od praistorije. U njemu se prave najčuvenija alkoholna pića i vina.

izvor: Fejsbuk, My Danube travel

Melk je prvo mesto kroz koje Dunav protiče u dolini Vahau. Ono je i jedno od najvažnijih turističkih mesta do koga dopiru počeci alpskih obronaka u vidu brda visokih i preko 200 metara. 

izvor: traveller.com

Grad je nastao na osamljenom bregu nad Dunavom, gde se dana s nalazi najčuvenija znamenotost grada, stavljena na Uneskovu listu svetske baštine, opatija Melk, benediktinski manastir iznad mesta, na stenovitom izlazu Dunava u dolinu Vahau. U njoj se nalaze posmrtni ostaci članova porodice Babenberg, prve vladajuće dinastije Austrije.

izvor: vylet-na-vikend.sk

U srcu doline Vahau je Durnštajn, gradić izgrađen oko istoimenog čuvenog zamka, mesta gde je vojvoda Leopold V krajem 12. veka držao u zarobljeništvu engleskog kralja Ričarda Lavlje Srce nakon Trećeg krstaškog rata. 

izvor: modialturs.com

Ime zamka na nemačkom znači "suvi kamen" jer je podignut na suvom, stenovitom brdu daleko od domašaja voda Dunava, a izgrađen je od kamena. Potpuno je uništen u 17. veku kada su ga razrušile trupe švedskog vojskovođe Torstensona.

izvor: wikipedia.org

Krems je poslednje mesto u dolini koga dodiruju krajnji obronci istočnih Alpa. Ovaj živopisan gradić čuven je po svom očuvanom starom gradu nad ušćem rečice Krems u Dunav i dinamičnoj umetničkoj sceni. U njemu se nalaze poznate umetničke galerije, muzej vina, ali i jedini muzej karikature u Austriji. Osnovan je u 10. veku, a u 11. i 12. dostiže važnost samog Beča.

izvor: Fejsbuk, My Danube travel

Izašavši iz bujne doline, Dunav putuje plodnim poljima i lagano se valja ka Beču, glavnom gradu Austrije, ogromnom gradskom prostranstvu smeštenom između venaca Alpa i obala velike evropske reke, najstarijoj naseobini na svetu staroj 4 milenijuma, jednom od najstarijih metropola u srcu Evrope, carskom gradu, mestu ukrštanja kultura i različitih uticaja, raskrsnici na Putu ćilibara, sedištu careva Svetog rimskog carstva, glavnom grad Austrijskog carstva i Austrougarske monarhije, a u 19. veku, kada doživljava svoj najveći procvat, jednom od najvećih i najvažnijih gradova sveta, koji je vekovima povezivao Evropu sa Balkanskim poluostrvom a danas gradu u blizini granica sa Češkom, Slovačkom i Mađarskom.

izvor: heryk.fi

Iako metropola ogromnih razmera, nije zaboravio na ljubav prema prirodi i Dunavu. Većinom pod zelenim površinama, parkovima, baštama i šumama, grad je koji je sa deset mostova i najsavremenijim gradskim jezgrom ipak očuvao ravnotežu sa zdravim načinom života. 

izvor: wien.info

Nacionalni park Dunavska ada u predgrađu Beča jedno je od najvećih preostalih rečnih ostrva na Dunavu u srednjoj Evropi. Park obuhvata zaštićeno područje ostrva, poplavnih polja i močvarnih šuma i livada. Ali nije uvek bilo tako. Do 19. veka Dunav je predstavljao neukrotivu poplavnu silu koja je zauzdana opsežnim radovima na njegovom toku koji su menjali prirodnu ravnotežu, posebno podizanjem brana i hidroelektrana. Da bi se sprečilo dalje narušavanje prirodnog sveta, došlo je do velikih protesta i šume su odbranjene. Nakon toga je, 1996, otvoren nacionalni park. Na ostrvu se nalaze izuzetni predstavnici flore i faune, raznolike ribe, redak vodozemac mrmoljak, barske kornjače, riba kostelj, orao belorepan, ptica vodomar i mnogobrojne porodice dabrova.

izvor: wikipedia.og

I u samom gradu priroda stoji rame uz rame sa urbanim delovima. Tako je Donauštat najveća četvrt Beča i leži zapadno od Dunava, preplavljena velikim zelenim površinama umesto nadolazećim vodama. I ovaj kraj je do 19. veka izgledao potpuno drugačije, poplavljen i zapušten, pravio je velike probleme gradskim ocima. Tada se sve menja. Obala i korito Dunava su prošireni, a krajem 20. veka, zbog pretnji od poplava, izgrađen je paralelni rečni kanal, "Novi Dunav", i tako je stvoreno Dunavsko ostrvo između Starog i Novog Dunava. Oblast koja je nekada bila poplavljena danas se račva u četiri rukavca, koji se spajaju kod Donauštata.

izvor: meinbezirk.at

Obale na kojima je danas ovo neobično gradsko jezgro stvorio je Dunav praveći terase. Tokom poslednjeg ledenog doba led je lomio rečno dno u bečkom basenu, a kada je ledeno doba prošlo, zbog viših temperatura su nanosi šljunka i raznog materijala stvorili terase i meandre. Ispod velike količine šljunka kojom je obala bogata i danas se nalazi pesak Panonskog mora koji je ovde taložen 8 miliona godina.

izvor: cruisemapper.com

Dunavski park zauzima veliki deo ostrva i leži na mestu nekadašnjih poljana na kojima se vežbalo streljaštvo, gde su bile deponije i mesta na kojima su se vršila pogubljenja osuđenika. Kada je i obala Dunava uređena, ostrvo je otvoreno za posetioce i to sredinom prošlog veka, povodom Bečkog međunarodnog sajma vrtova. Kako je vreme prolazilo, podizalo se sve više zgrada u kojima su se otvarali muzeji a posetioce je u obilazak vozio mali voz. 

izvor: meinbezirk.at

Napravljene su i plaže na Starom Dunavu, a ceo park je ispunjen statuama poznatih političkih ličnosti Južne Amerike, od Salvadora Aljendea do Če Gevare i Simona Bolivara. Na obali malog zaliva nalazi se i Muzej korejske kulture.

photo Kevin Schmidt

Dunavska kula je najupečatljivija građevina Dunavskog parka i najinteresantniji detalj prilikom njegovog otvaranja. To je najviša građevina Austrije sa svoja 252 metra. 

izvor: Fejsbuk, My Danube travel

Na njenom vrhu nalazi se vidikovac sa koga se pruža pogled na najpoznatija bečka brda – Leopoldberg i Kalenberg i severne obale Dunava. Osim vidikovca, tu su i dva restorana čije se platforme okreću. Na gornjem nivou smestio se onaj specifičnog naziva, "Dunavski valcer" i donji "Panorama".

izvor: wien.info

Dunavski grad  se nalazi na obali kanala Novi Dunav. Prva zgrada koja jekrajem 20. veka podignuta na ovom mestu je Andromeda kula. Pošto je Dunav milenijumima plavio obale, ova savremena gradska četvrt mogla je da se izgradi tek nakon opsežnih radova i kanala. Danas je spojen mostom sa ostatkom grada i predstavlja važno poslovno središte prestonice.

izvor: meinbezirk.at

I na rubu grada Dunav blista, posebno pod Leopoldsbergom, najpoznatijem brdu Beča sa malim gradom koji se izdiže iznad reke. Poznat je po crkvi svetog Leopolda iz 17. veka. Ono je poslednji obronak severoistočnih Alpa, strma stena koju je erozijom napravio Dunav sa jedne strane dok ga sa zaleđa mrve mali potoci koji se slivaju kroz guste bukove šume.

izvor: wikipedia.org

Po izlasku iz Beča Dunav ubrzava, poput prave planinske reke. Ali vrlo brzo ga smiruje spori tok. Ovde leži prostranstvo Nacionalnog parka Dunav Auen, koje se proteže kroz dunavske plavne nizije, približava granici sa Slovačkom i čini oblast jedne od najvećih plavnih područja u centralnoj Evropi. On počinje od Donauštata i proteže se sve do ušća sa Moravom. Na ovako velikom i pogodnom području za biljni i životinjski svet nalaze se najraznovrsnije vrsta riba, sisara i ptica.

izvor: wikipedia.org

A onda Dunav opet biva sapet velikim tesnacem. Za to je zaslužna Djevinska kapija podno planinskog vrha Djevinska kobila, dela Malih Karpata, prirodno suženje dunavske doline na samoj granici između Austrije i Slovačke. Osim Pasaua i Gvozdene kapije Dunava na Đerdapu, ovo je treće suženje koje Mali Karpati stvaraju na Dunavu i tako ga dele na četiri dela. Nastala je tokom ledenog doba od granitnih stena, krečnjaka i dolomita.

izvor: wikipedia.org

Djevinska kapija je područje naseljeno od praistorije i tokom vekova je imalo veoma veliki značaj jer se nalazilo na samoj trasi Puta ćilibara, poteza koji je spajao Severnu Evropu sa Sredozemnim morem. Tokom Rimskog i Austrijskog carstva, ali i u doba Hladnog rata, činilo je granicu a linija gvozdene zavese, označena bodljikavom žicom, protezala se duž same slovačke obale. Konačno je prolaz postao slobodan od 2004, kada je Evropska unija otvorila sve granice.

Suženje počinje od brda Hundshajmer, najvišeg vrha austrijskih Karpata na obali Dunava, prolazi ispod dvorca Djevin a završava se kod zamka Bratislava i još jedne prirodne kapije Lamač u samom gradu.

U ovoj oblasti podignuto je pet raskošnih dvoraca a među njima i zamak iznad same kapije – Djevin. Jedan je od najstarijih u Slovačkoj a okružuje ga veoma važno arheološko područje istoimenog naselja, predgrađa Bratislave. 

izvor: slovakia.travel

Smešten je na preko 200 metara visokoj gromadnoj steni iznad ušća Morave u Dunav, pružajući impresivnu panoramu spajanja dve reke, ali i jedno od najboljih strateških položaja srednje Evrope sa koga su se tokom mnogih vekova mogli posmatrati i kontrolisati najvažniji trgovački pravci i Put ćilibara. Danas je većim delom u ruševinama, ali je jedan njegov deo obnovljen i pretvoren u muzej. 

izvor: spectator.sme.sk

Smatra se da su ga je u 8. veku podigli Sloveni na mestu nekadašnje keltske i rimske utvrde. I danas predstavlja najpoznatiji odbrambeni dvorac Velike Moravske. Uništile su ga Napoleonove trupe početkom 19. veka i kao takav je ostao simbol burne slovačke istorije.

izvor: slovakia.com

Njegovo ime na slovačkom znači devojka. Najpopularniji deo dvorca je mala kula sa satom nazvana Devojačka kula, odvojena od glavnog dela zamka i opasno balansira na usamljenoj steni. Vezana je za mnoge legende o ćerkama koje je ljubomorni otac zatvarao od udvarača i koje su bežale u smrt bacavši se u provaliju vrtložnih voda reka.

izvor: wikimedia.org

Ali to su samo legende, zbilja i priroda stvorile su fascinantni spoj dveju reka, modrog Dunava i Morave, najveće i najčistije reke Moravske i koja dok teče ka jugu, stvara granicu između Slovačke i Austrije. Svoj put započinje podno Kralickog Snežnika, na preko hiljadu metara kao brz i snažan planinski potok, sve do ravnice gde meandrira i teče duž granica Češke i Slovačke pa potom Slovačke i Austrije sve do grada Djevina.

photo Palo Bartos

Budući da je ušće u predgrađu Bratislave, Dunav ubrzo pristiže u najveći i najvažniji grad Slovačke, koji je toliko blizu Beča da granice gradova predstavljaju i državne granice dve zemlje pa predstavljaju dve najbliže prestonice u Evropi. Osim ovog kurioziteta, postoji još jedan, a to je da se, ležeći na obe obale Dunava, nalazi u blizini granice triju država, pa je i jedini grad na svetu čiji se obodi graniče sa dve zemlje.

photo Rasti Sedlak

Dok sunce baca svetlost na kapi Dunava poput dragulja, Bratislava se velelepna izdiže nad njim. Nekadašnji Presburg, Poznanj, Požun, jedno je od najvažnijih kulturnih središta srednje Evrope. Okružena je sa jedne strane Malim Karpatima, koji se lagano izdižu udaljavajući se od nje, a sa druge rekom, Podunavskom nizijom i ravnicom Zahorije, gde se na 126 metara nalazi i najniža tačka grada.

izvor: visitbratislava.com

Arheološki nalazi potvrđuju da je Bratislava postojala još u mlađem kamenom dobu, prvo je osnovalo keltsko pleme Boji oko 200 godina pre naše ere, a u 5. i 6. veku na ovo područje doselili su se Sloveni, koji osnivaju prve slovenske države. Procvat doživljava u 18. veku kad je Habsburškom Monarhijom vladala Marija Terezija i tada su izgrađene najlepše palate. Nakon Prvog svetskog rata ime joj je nadenuo slovački pisac i istoričar Šafarik po bohemijskom vladaru Bratislavu.

izvor: visitbratislava.com

Pa dok tiho, ispod pet mostova teče kroz grad bogat istorijom, Dunav deli obale sa kojih se na istoku izdiže stari deo grada, a na zapadu novi, modernog savremenog sjaja.

izvor: wikipedia.org

Sa jedne obale pristižu mirisi velike Botaničke bašte u kojoj raste preko 4 hiljade biljaka i 1200 vrsta kaktusa.

izvor: infoglobe.cz

Odmah zatim, na platou visokom celih 80 metara, iznad Dunava se ponosno izdiže zamak Bratislava, najlepša građevina i simbol grada. Nekada je bio akropola keltskog naselja, potom zamak starih Rimljana i Slovena i vojni centar Velike Moravske. Prvobitni je sagrađen od kamena u 10. veku a svaki naredni vladar ga je dograđivao pa je ukrašavan gotskim, renesansnim i baroknim detaljima.

izvor: wikipedia.org

Ispod njega, na samoj obali se proteže Podhradje, kraj oko brda pod dvorcem. Na njemu su se nekada nalazila naselja smeštena izvan zidina zamka, a sada ga most spaja sa novim delom grada. Nekada se ovaj kraj, naseljen siromašnim stanovništvom, smatrao najživopisnijim delom Bratislave.

izvor: pinterest.com

Na suprotnoj obali Dunava proteže se Park Janka Kralja, jedan od najstarijih gradskih parkova i prvi javni park u Evropi, koji je dobio ime po slovačkom prosvetitelju i pesniku. Otvoren je sredinom 18, a svoj današnji izgled ima od 19. veka, kada su napravljene staze pod uticajem baroknog klasicizma postavljene u obliku osmokrake zvezde i uz svaku aleje jove javora i vrbe. Usred parka se nalazi Gotički toranj, u kome se nekada nalazila franjevačka crkva a danas vrtni senik.

izvor: visitbratislava.com

Čim izađe iz Bratislave, Dunav pravi granicu između Slovačke i Mađarske. Već tu se odvaja od glavnog toka  praveći dva rukavca. Južni rukavac se naziva Mošoni-Dunav. On kratko teče kroz Mađarsku, meandrira i ima i svoju pritoku, reku Rabu, koja izvire u alpskom području na jugostoku Austrije pa teče zapadnom Mađarskom. Ime je dobila u antičko doba od reči araba što znači smeđa. U donjem delu toka uliva se u Mošoni-Dunav kod mesta Đer, središta Zapadne prekodunavske regije u ravnici, mađarskog grada na granici sa Slovačkom. 

izvor: dailymail.com

I ovaj grad je veoma star, u oblasti naseljenoj još od praistorije. Prvi stanovnici bila su keltska plemena, stvarali su ga i stari Rimljani, a sa dolaskom Mađara u Panoniju obrazovalo se naselje oko napuštene starorimske tvrđave. U 13. veku razvoj grada prekinula je najezda Mongola i napadi čeških kraljeva.

Ali ono što je nama najvažnije je da se za Đer vezuje i naša istorija, prvrnstveno zbog toga što je bio prva šajkaška stanica u kojoj su se okupljali vojnici Srbi, pa su već u 14. veku podigli svoju pravoslavnu crkvu u predgrađu koji su nazivali Janok. Kada se krajem 17. veka Đer potpuno oslobodio od sporadične vlasti Turaka, Srbi su ostali u njemu i izgradili novu crkvu i školu pa Đer postaje njihovo važno kulturno središte. Jedno vreme je u njemu živeo i srpski književnik Gavril Stefanović Venclović.

izvor: wikipedia.org

Drugi rukavac koji se nakon izlaska iz Bratislave odvaja od Dunava teče na sever. To je Mali Dunav, koji teče kroz Slovačku. Između njega i Dunava nastalo je Veliko dunavsko ostrvo ili, kako ga Slovaci zovu, Veliko žitno ostrvo, najveća ada u Evropi, na kojoj se nalazi nekoliko gradova, velika poljoprivredna dobra i postrojenja za vodosnabdevanje.

izvor: wikipedia.org

Na južnom kraju ostrva nalazi se Rezervat prirode Dunavsko plavno područje, zaštićena oblast najvećih plavnih šuma u Slovačkoj, koje se sastoji od mnogobrojnih jezera, ada, peščanih i šljunkovitih obala obraslih šumom, močvara i livada sa raznolikom florom i faunom.

izvor: wikipedia.org

Mali Dunav pravi brojne meandre i u njega se uliva reka Vah, najveća slovačka reka koja stiže sa planinskog venca Visokih Tatri, koja je svoje ime dobila od latinske reči vagus, što znači lutati, jer je oduvek vrlo često menjala svoj tok.  Vah zajedno sa Malim Dunavom takođe okružuje Veliko žitno ostrvo, pa ga on potom nosi u svoju matičnu reku – Dunav. 

izvor: tatrasflyfishing.wordpress.com

Ušće se nalazi kod Komorana, grada na jugu Slovačke u Njitranskom kraju. I ovo mesto je važno jer je jedino u Slovačkoj do koga su došli Srbi, koji su za vreme turske vladavine Srbije živeli u njemu. Danas ih ovde više nema, a nekada su sačinjavali veliku zajednicu iza koje je ostala samo pravoslavna crkva. Oni su ga zvali Komora, što ih je podsećalo na vojničku kuhinju.

izvor: visitslovakia.com

Na suprotnoj obali Dunava, usred Panonske ravnice smestio se grad Komarom, nekada Mali Komoran, koji je dobio ime od slovačke reči komarac. On je od 10. veka pripadao Mađarima i bio je značajan deo Komorana kao pogranična oblast i prvo utvrđenje u odbrani Habsburške monarhije od Turaka. I u njemu su živeli Srbi koji su ovaj deo nazivali Gornja zemlja. Naseljavali su ga najviše šajkaši, srpski graničari koji su čuvali čuvenu tvrđavu na ostrvu Sito. Kasnije je počeo da ga naseljava i srpski građanski sloj, plemići i sveštenici pa postaje jedno od najznačajnijih središta našeg življa na tlu Južne Ugarske. Kada je krajem 18. veka ukinuta vojna granica, Srbi su napustili grad i naselili se u oblasti današnje jugoistočne Bačke, koja se po njima tada nazvana Šajkaška.

izvor: komarom.hu

Posle Prvog svetskog rata Dunav je postao granica između Mađarske i Čehoslovačke i od jednog grada nastaju dva – na severnoj obali čehoslovački Komoran, na južnoj mađarski Komarom. Danas ih opet spaja most.

Ubrzo nakon povratka Malog Dunava u svoju matičnu reku nalazi se i ušće Hrona, slovačke reke sa Niskih Tatri, u Dunav kod Šturova, grada u Njitranskom kraju južne Slovačke.

izvor: wikimedia.org

I on je naseljen od najdavnijih vremena. Zahvaljujući povoljnom položaju, imao je burnu istoriju pa je tokom vekova stalno bio na meti sukoba Habsburgovaca i Turaka.

izvor: wikipedia.org

Ovo je i mesto na kome je otvoren prvi most na Dunavu, 1895. godine. Zvao se Most Marije Valerije, po najmlađoj kćeri cara Franca Jozefa. Postojao je do kraja Drugog svetskog rata, kada je srušen nakon povlačenja Nemaca. Ponovo je sagrađen nakon 55 godina i otada spaja Šturovo sa velikim mađarskim gradom Ostrogonom.

izvor: wikipedia.org

Ubrzo Dunav napušta Slovačku. Za njim ostaje samo miris, najjači u suton. Miris cvetnih obala u proleće i miris kiša u tmurne jeseni, ali nikad tako jak kao kad se prikrada suton. Miris pradavnih obala Panonskog mora i vetrova koji nabiraju njegove talase. Miris nadolazeće beskrajne ravnice sa kojim se prepliće šum žitnog klasja koje doziva veliku reku...

izvor: Fejsbuk, My Danube travel

(Nastaviće se)

Talasima lepog plavog Dunava - uz mađarske čarde i maglovite vrbake (III deo)

Talasima lepog plavog Dunava – carstvo ada, srpskih tvrđava i prohujalih vremena (IV deo)

Đerdap – gvozdena vrata Dunava (V deo)

Talasima lepog plavog Dunava - tišinama Donjeg Dunava (VI deo)

Ako ste propustili Talasima lepog plavog Dunava - reka koja nestaje (I deo)