Ohridsko jezero – blistavo makedonsko more

Na najdaljem jugozapadu Makedonije, tamo gde svoje planine deli sa Albanijom, nalazi se najdublje i najstarije jezero Balkana. Ova velika voda, sva omeđena krševitim dinarskim planinama, svojom lepotom krasi ceo krajolik. Ohridsko jezero ovde traje od najdavnijih vremena.

foro Ahmet Bekir

Da je njegova starost stvarno toliko duboka, dokazali su naučnici. Oni su zapravo ustanovili da su se Ohridsko i Prespansko jezero razdvojili još pre tri miliona godina i da imaju tektonsko poreklo, tačnije da su nastali urušavanjem zemljine kore.

izvor: panoramio.com

Nekada je na ovom području postojalo jedno veliko, Desaretsko jezero, nastalo u ledeno doba pre više od pet miliona godina na zapadnoj strani Dinarskih planina. Osim ovog nekadašnjeg, još samo nekoliko njih na svetu ima isto poreklo, Bajkalsko u Rusiji i Tanganjika u Africi.

izvor: panoramio.com

Ne postoji veliki broj ovakvih jezera jer ovakva kakva su ne mogu dugo da traju zbog toga što iz njih voda otiče i izdižu se stene, pa presuše. Međutim, kod Ohridskog jezera situacija je malo drugačija, pre svega zbog njegove dubine, ali i isuviše malih pukotina na dnu kroz koje voda ne može da oteče. A kad tome dodamo da se na jugu jezera nalazi greben koji je još uvek tektonski aktivan i koji onemogućava taloženje istih vrsta stena od kojih su stvorene i okolne planine, jasno je da će lepote ovog makedonskog bisera još dugo, dugo da traju.

izvor: panoramio.com

Mnogi narodi su i u najdavnija vremena otkrivali lepote života na obalama ovog bistrog plavetnog jezera. Ono je vremenom postalo toliko poznato da je krajem 20. veka proglašeno za svetsku baštinu i stavljeno pod zaštitu Uneska.I ne samo to, pre nekoliko godina svemirska agencija NASA je jednoj tamnoj površini na Saturnovom satelitu Titanu dala ime po Ohridskom jezeru.

izvor: travelfreak.net

Na najsevernijoj obali nalazi se Struga, mali grad naseljen još od praistorije, čiji su dokaz arheološke iskopine naselja iz mlađeg kamenog doba sa sojenicama, za koje se procenjuje da je nastalo 6000 godina pre naše ere.

foto Neim Sejfuli

Grad je nastao na izvorištu Crnog Drima, jedine otoke Ohridskog jezera. On iz njega izbija kao već snažna reka, pa dalje svom snagom kroz klisure do Debarskog polja, pa osnažen vodama Radike teče kroz Albaniju do svog ušća u Jadransko more.

izvor: panoramio.com

Ova reka je tako jaka da nosi veliki mulj koji stalno mora da se čisti da bi se sprečilo plavljenje Struškog polja i Struge.

izvor: panoramio.com

Pa ipak, najznačajniji grad ove oblasti zasigurno je Ohrid, nastao na litici iznad jezera, po kome je dobio ime. Da kamene kule njegovog starog grada mogu da pričaju, ko zna kakve bismo sve zanimljive stvari čuli. Jer on postoji od davnina, a koliko je bio važan, pokazuje to što je u 9. veku postao važan centar Rimskog carstva, a od 10. veka prestonica bugarske patrijaršije i politički i kulturni centar Bugarske.

foto Darko Onosimoski

Legenda kaže da je na mestu današnjeg Ohrida postojao stari grad Lihnid, čije je ime u bukvalnom prevodu glasilo „grad svetlosti“. On je na ovom mestu nastao još 2400. godine pre naše ere i nalazio se na ruti Via Ignacija, najznačajnijem i najstarijem rimskom putu Balkana. U jednom periodu je služio i kao baza rimskim legijama za severni deo Makedonije, ali je posle jednog razornog zemljotresa potpuno sravnjen sa zemljom.

izvor: travelinggeologist.com

Krajem 6. veka ovu oblast naseljavaju Sloveni i tada dobija ime Ohrid. I za ovo ime postoji legenda koju su od naroda čula i zapisala braća Miladinov. Ona kaže da se vizantijski car Justinijan prilikom gradnje Samuilove tvrđave popeo na veliko brdo iznad jezera i uzviknuo: „O, hrid!“, u smislu: „O, kakvo brdo!“ i tako je grad koji se tek razvijao dobio svoje ime.

foto Ljubiša Bogoevski

U to vreme je bio pod bugarskom vlašću i u njemu su živeli Kliment i Naum, osnivači Ohridske škole, zahvaljujući čemu ovo postaje jedan od najpoznatijih srednjovekovnih slovenskih kulturnih centara.

foto Dragan Mitić

Najlepši deo grada predstavlja njegov stari deo, izdignut na brdu iznad jezera. U njemu se nalaze i neke od čuvenih srednjovekovnih građevina Balkana.

foto Ilče Slaveski

Među njima je Samuilova tvrđava, izgrađena u 3. veku pre naše ere, koja stoji kao kruna nad Ohridom.

foto Darko Onosimoski

Tu je i antički Amfiteatar, jedini grčki na ovom području. U rimsko doba korišćen je za gladijatorske borbe, a sa njega je pružao veličanstven pogled na jezero i vrhove Galičice. Smešten je između dva brda koja ga štite od vetrova koji bi mogli da pokvare zvuke tokom muzičkih koncerata koji se danas u njemu održavaju.

foto Stojan Nikolovski

U starom delu grada je i Sveta Sofija, najveća makedonska srednjovekovna crkva, izgrađena početkom 11. veka. Podigao je ohridski arhiepiskop Leon na temeljima nekadašnjeg starog hrama. Iz tog perioda potiču i najvrednije freske na kojima su potpisi slovenskih majstora.

foto Darko Onosimoski

Crkva je sve do 16. veka bila sedište Ohridske arhiepiskopije. Kasnije je bila u rukama Grka, koji su uništili mnoge od vrednih fresaka, a početkom 20. veka ponovo je na makedonskom tlu. Veoma je važna i zbog toga što se u njoj sredinom prošlog veka održao sabor na kome je obnovljena Ohridska arhiepiskopija, a ubrzo potom ustanovila i Makedonska pravoslavna crkva.

foto Ilče Slaveski

Na ivici litice koja se nadvija nad jezerom i pruža predivan pogled na njegove talase koji menjaju samo boju, ali ne i lepotu u različito doba dana, nalazi se manastir Sveti Jovan Kaneo, podignut u 15. veku. To je samo jedna od mnogih bazilika jer postoji legenda, koju je zabeležio turski putopisac Evlija Čelebija, da se oko ove velike vode nalazi 365 manastira i crkava, pa se po tome ceo ovaj kraj naziva “balkanski Jerusalim”.

izvor: vispoj.co.mk

Ali, možda on i ne bi bio tako neobičan i zaogrnut lepotom da ga ne nadvisuje veličanstvena planina Galičica. Sa njenog vrha, često izbeljenog snegom, pruža se predivan pogled na jezero i ceo kraj.

foto Ahmet Bekir

A nacionalni park na njenim padinama u svojim dubokim šumama skriva najlepše mirise bukava i četinara.

foto Nikolić Zoran

Galičica deli Ohridsko od Prespanskog jezera i zahvaljujući njoj vrši se razmena vode između ova dva, nekada ista jezera. Ona zapravo otiče kroz krečnjačke pukotine, pridružuje se padavinama koje se slivaju sa planine i tako pojavljuje u vidu izvora i podzemnih vrela duž cele istočne obale. Koliko je utroba Galičice izdubljena podzemnim jamama i kanalima pokazuju i pećine čiji se otvori spuštaju do samog jezera.

izvor: panoramio.com

Južno od grada nalaze se najpoznatiji ohridski studenci Biljanini izvori. Snažna vrela šume u neobičnoj lepoti, toliko čuvenoj da su ušla čak i u pesmu.

foto Nikola Mečkaroski

Sve dalje ka jugu nalazi se najdublja tačka u jezeru. Između sela Peštani i Trpejac dno se spušta na dubinu od 286 metara. A koliko je voda čista i bistra dokaz je što se vidi i do 20 metara u dubinu, a sve zahvaljujući podvodnim izvorima na južnoj i istočnoj obali.

izvor: panoramio.com

Na samom jugu jezera nalazi se manastir Sveti Naum, koji je krajem 9. veka osnovao Klimentov učenik Naum. Vekovima je bio žarište kulture, a posebno posle 14. veka, kada je na mestu stare podignuta nova crkva, u kojoj se nalazi čuveni Konstantinov ikonostas u duborezu napravljen u 18. veku.

izvor: off-road.mk

U manastiru je sahranjen ktitor Naum i njegovo telo počiva u crkvi Svetog Arhanđela Mihajla.

foto Darko Onosimoski

U njegovoj blizini nalazi se jedan od najvažnijih izvora koji čistom vodom snabdva Ohridsko jezero. I on potiče od Prespanskog jezera, čije vode prolaze ispod zemlje i stapaju se sa ohridskom. Iz krečnjaka Galičice ona se prvo skuplja u ribnjaku na kome je priroda stvorila mala ostrva, pa se tek potom, kristalno čista, uliva u jezero.

foto Dimitris Karasiounas

Pogradec je jedini grad na albanskoj obali.

izvor: panoramio.com

Ušuškan u dolini ispod velike Mokre planine i okružen niskim brdima, gleda ka horizontu ka visokoj Galičici i mirnom plavetnilu jezera.

izvor: wikimedia.org

Albanska obala je prepuna trske i ritova, u kojima se skrivaju mnogobrojne ptice selice koje obalu Ohridskog jezera koriste kao mesto odmora na svom dugom putu u toplije krajeve.

izvor: panoramio.com

Ovde se u jesen odasvuda mogu čuti kliktaji pelikana, labudova i orlova krstaša dok preleću nebo.

izvor: exploremacedonia.com

Sa ove strane je priroda mnogo manje narušena od strane čovekove ruke, a to se posebno vidi po velikom izvoru kod sela Drilon, koji obnavlja bistru vodu jezera.

izvor: panoramio.com

Planina Jablanica kao da zatvara venac oko jezera i nadvija se nad Strugom. I ona, kao i Galičica, jednim svojim delom pripada Albaniji.

izvor: wikimedia.org

Njeni krševiti vrhovi svedoče da su je u davno doba prekrivali veliki lednici.

izvor: wikimedia.org

Koliko je priroda jezera očuvana, svedoče i retke biljne i životinjske vrste kojih ima samo ovde i nigde više na svetu.

izvor: birdsat.com

Da li zbog toga što je kao odvojeno od ostatka Balkana ili zbog svoje duboke starosti, tek fosili pronađeni na dnu svedoče o njegovom bogatstvu priodnih lepota od pamtiveka. I ne samo zbog njih već i zbog planktona i raznih vrsta algi, puževa, školjki, sunđera i rakova.

izvor: youtube.com

Bistra voda koju dobija iz mnogobrojnih podzemnih izvora prija ribama kojih ovde ima u velikom broju. Pecaroši kažu da se u jezeru mogu naći šarani, jegulje, klen, jedinstvena ohridska pastrmka. Ipak, posebnost čini plašica, mala riba od čije se krljušti prave čuveni ohridski biseri.

izvor: ohrid.mk

Zahvaljujući vencima planina koje ga okružruju Ohridsko jezero izgleda kao neki veliki morski zaliv, kao otkinuto parče modrog mora, spuštenog među krševite planine.I bez obzira da li se ljuljuškate u čamcu u njegovo sivo svitanje koje obavija izmaglica ili sa obale posmatrate kako se u rumenim požarima sunce za gorama gasi, ovde se priroda spaja sa čovekovom dušom šapćući joj priče od davnina i učeći nas da je večna, a mi samo ako smo uz nju, ali bez nje nikako.

foto Neim Sejfuli